A Kiti mo Ane ni fakatuu te “Blog” tenei te po 3 o Novema, 2008. Te fakatau, ke aogaa te taumafaiga vaivai mo faanau Nanumea, kaaiga mo tauhoa o Nanumea.
Please post your comments — faka taatou i te gana gali o ttou fenua pele, or in English, which is fine also. The hope is that we will post news, thoughts, issues of concern, anything that the widespread group, Ga Tama a Tefolaha, wishes to fakaali ikonei.
Fakafetai – Kiti mo Ane
Talofa Kiti mo Ane,
Fakafetai mote galuega lahi kii tenei ne fetaui mo koulua ite faitega he Ahiga mo gatama Nanumea salalau.
Ke fakamanuia atu te Atua kia lua galuega aoga mo te tupulaga gaholo o Nanumea mo ona po mai mua.
Alofa atu kite kaiga katoa o koulua.
Amuia Tapeva
Kia Ora Kiti & Ane
Fakafetai mote galuenga lahi tenei ne faite ne koulua te Ahinga mo gatama Nanumea salalau. Tenei toku first time o browze ilunga nei, kae lahi te fiafia ite lavea atunga o ata o tino mua o Nanumea, kae just a suggestion me ite link tela e fai ke sent atu private mail to you guys it not even working.
Fakamolemole ko toe aga laa koe fakalei kiai kote mea ke lei te communicate straight kia koulua.
Once again, thank you soo much for your hard work and all the best through out this year to you and your family.
God bless you all
Solepa Avanitele
Mo yekwo muna te kau navalo kia koulua Ane mo Kiti pena hoki te lu Fanau ite alofa te Tamana ite lagi…this song comes to mind ite laveaga snow kona tootoo mai i loto i tou ahiga..”I’m dreaming of a whiteXmas”…amutia otou fenua gali e moko kae too aisa ne ke aumai mua ne mo snow kia matou ke tai tea malie gatama Tefolaha ikonai…hahahaha…ia ko moli atu alofaaga matou gatama Nameana i Nauru nei ki Fanau Tefolaha i sose feiltu te lalolagi e iai latou…K E MANUIA TE KILISIMASI MOTE TAUHAGA FOU KIA KOUTOU KATOA…GOD BLESS U ALL….
hioooo amutia la koutou e momoko kae tiaki la matou nei ko tai mamate ite vevela kaia ko tau loa kiai te pakili hahaha.
Ia fakafetai Ane mo Kiti mo alofaga ote Kilisimasi kae toe fia momoli atu hoki alofaga kia koulua mote fanau, pena hoki fanau sasalau Tefolaha ke manuia te Kilisimasi mote Tauhaga Fou, manuia polokalame fai God Bless..
mauri taina Nanumea mai Tarawa-Kiribati. fkfetai mo muna e fai ite ahinga o tatou. fkfetai hoki tatou mote galuenga lahi a Kiti mo Ane koa link tatou ke tahi.
Mo tala mai konei, koa oki ite too o ua tela koa maua mo vai o inu plus mote ika koa fai mahei. Atu mo tavatava koa $2-$3 ite ika e tahi. E mafai manafai koa uke te ika. Kako te tongi ite kilo e $1.20 ite ika. Manuia te tauhanga fou mo lua mafaufaunga mote atiakenga o lua kainga. TEFOLAHA TOU HOA !
Popeieta Ato Rapon
Ko toe fakaoga ne aku te avanoaga tenei o toe fakalagi atu te fakafetai mo te fakamaloo ki fanau Nanumea katoa loa salalau i feitu e faa o te laolagi.
He manatu vaivai mai konei mo te atiakega o fanau Nanumea kite olaga faka-te-agaga (Christian Life) E fia fakataua ne aku te PO TEFOLAHA tela e fakamanatu tele ne fanau o tatou ki te Fulihaga Fou. Te fuliga o te olaga mai te olaga mua, ki te olaga fou ia Keliso Iesu.
Tela la, he manatu vaivai mai konei mo te lto malalo me e i ai he mafai ke tala ake he vaega faka-te-agaga i loto i te website tenei ki te gana Nanumea io me palagi ko te mea ke mafai o pula ki ai a mata o fanau Nanumea ki he haelega fou ki mua??
Me pehe te lua pulaga ki ai, e fiafia lahi au o kau atu ki loto ia latou kola e fakatokagina e latou te vaega tenei….
Ke fakamanuia te Atua ki fuafuaga mo fanau Nanumea…
ko alofa lahi atu au mai konei i Germany ki fanau Nanumea salalau i te lalolagi kae maise i ai fanau i luga ite kaupapa…
Lomiakoka kae toe Fekite…
Taupale Maliga
Talofa te ‘malu ote ahiga o tatou ite po nei, ia koa atu au o fai ne aku mo muna. Ia fakafetai kia Kiti mo Ane mote galuega lahi kii ne fai ne koulua i tauhaga e uke ko teka, tenei ko mafai o iloa a gafa pela hoki o lavea atu a tino Nanumea e tokouke kii eiloa ko galo atu. Ia kae maise ailoa taku fakafetai me ko mafai o lavea atu e aku fakalei a oku tupuna..hhaha, maise eiloa toku tupuna tagata tenei eiloa ne toe lavea e aku i ata a koulua konei. Tela la e avatu ailoa te fakafetai lahi. Ia kona loa mo muna mai konei kae ke ola te fale.
Fakafetai lahi.
Filipine.L. Haulagi
Toe tuu atu hoki mai konei o fai ne mo muna kae maise loa ki tou manatu e Taupale. Toku manatu e gali kii kae kona ailoa e nohoaki fanau Nanumea mo olotou mafaufauga. Ke fai la ne lou manatu.
Fakafetai
Fakafetai e Filipine! Koa oko ailoa o te taaua au mafaufauga — nice to hear from you, and Ane and I hope you and your family are well and thriving. Long time since we’ve heard from Faanumi and Haulagi — koa noho laaua ifea i ona po nei?
Kiti (and for Ane hoki)
Ko toe fakatalofa atu hoki mai konei i Ausitalia kia koulua fanau Nanumea pena hoki kia koulua Kiti mo Ane. Ia fa fakafetai e malosi loa matou mai ite motou feitu tenei. Ia e Kiti mo Ane a Haulagi mo Fanumi kona ailoa e noho i Nanumea, fakafetai me malosi laua mote kaiga mai ko kae ko moli atu hoki la alofaaga kia koulua mo tamaliki mai kona. Ia fakafetai lahi mote avanoaga.
Talofa Ane mo Kiti ite tauhaga 2010,e avau ne aku ikonei aku fakamanuiaga kia koulua mo au lua fanau ona loa ko tulaga o hokotakiga penei ko mafai ei o maua nisi taina,kaiga,tauhoa,tama Nanumea i sose koga ote lalolagi,e ui ite vaa i vasa kae ko mafai o fakaoko atu alofaaga kae maise a faitalaga mo munamuna faka-te-ahiga Nameana!
Ko pili mai te Po ote Folaha io me kote Asopati ko avatu unei te fakamaloo mo mafaufauga Lei kii kola ne oko kiai tau lua fakatau.. Malo! kae ke manuia hoki fanau gatama o Tefolaha salalau ite atupaipai kae maise koulua Ane mo Kiti mo au lua gatama… Ko alofaaga kona mai te atumotu ko TMTI (Amatuku) mo nisi gatama Nanumea konei e ulu nei iloto ite akoga fakakauvaka… Kote leo aualofa mo koulua sose gatama NNmea kae ke manuia katoa koulua mo mea kola e mafaufaugina mo aso fano ki mua ote olaga…
“Tefolaha Tou Hoa”
Fakafetai Lahi mote avanoaga…
Wilson Petio Kaea (Chief Catering Instructor)
Te ‘Malu o te Fale, fakafetai ki a koulua (Kiti mo Ane) mo te fakatoaga tenei, ke maua o fetaui, faitala mo tiitii-manatu iai a gatama Nanumea. Koa oko tatou ki te akega fou e iloa ko te “Information Age”!
Nei la, koa i lima ailoa o taaua, gatama o Nanumea, ke fakaaogaa lelei a te galuega koa oti ni fakatoka.
Amanaia, ni maua ailoa he lua Kilisimasi pii-omaoma i te fiafia mo tapuakiiga fakateagaaga, pena hoki mo he Tauhaga Fou malaku i maafaufauga ‘fou mo te ‘lei o te lumaanai… ki te kaaiga, fenua, atufenua, pena hoki mo te lotu.
Toe fetaui la
Nanumea, te Malo, & te Lotu
A mea konei e pela me ni pou e apai kae puke fakatahi e ia a ‘tou fenua ko Nanumea. E tonu me e gallue tahi katoa moo te ‘lei o Nanumea kae, i te faka’tau atu, e ‘tau ailoa latou o tuu mavaevae, o ‘tuu taki tahi ailoa i te ia, iloo te palu fakatahi, me e fifi kii iai kae faigataa te fakahaele kimua o ‘tou fenua.
I po mua koi tuu tokotahi iai a Nanumea, ni aogaa kae taugatonu ke hahai tahi katoa latou nei, kae koa heke la a po nei.
He pulaaga moo Nanumea o atafata..
Does anyone on this page speak English? I am an elderly woman living in Florida. I recently completed a short novel based on your island. My husband, now dead, was stationed there during World War II. I fear that much of what I have written may be factually flawed as I had to rely on my husband’s memory from many years ago.
“SOCIAL REFORM” moo NANUMEA
Koa oko mai a Nanumea ki te ituutau o te ola o te paneta tenei, tela koa takua ko te “Information Age” (koa makkini pela mo te llapa o te uila ona mea hokotaki), a te iloa o te tagata (knowledge) koa tuutonu hoki te laa. Tela la, koa ttau o fai ni fakamafuliga ki ona fakanohonohoga (social structure, culture & traditions, etc.) ke olotahi mo te mafuliga io me ko manakooga o te taimi.
Tahi o mea taaua ke ppula ki ai ttou fenua, ko te fakanohooga o tena Pouloto, tela ni hahai kae fakamautaki mai e ia gaatama o Tefolaha o fakafeagai ki ai a fili e uke mai tai, talu mai te taimi ni filigina ai a Nanu-ga-o-mea e Te Folaha ke fai mo tona fenua ke oko mai ailoa ki po ni oko mai ai te Lotu mo te Malo o Peletania. Kae i po nei, a te Nohoaga ni malu iai a Nanumea i po mua koa fai mo mea e fifi kii ai taumafaiga ke fakafoki a Nanumea o tahi, pela mo po mua. Te fesili, me ka iaa la koa penaa iai? Taku tali, “Te Pouloto, e he noho i ona nohoga tonu!”
A igoa o Aliki tuutuu o Nanumea konei ailoa, kae e heai ake:
A. Ko fanau a Te Folaha i tena avaga ko Laukite:
1. Koli (he fafine, ka ko te toekimua) – Te Aliki Fai Aliaa, i tona tulaga he fafine, ko ia e fai ona manakoga ki te Nohoaga (Aliki) o te Aliki a Mua ke fakamanava e tona taina, ko te Aliki a Tua, manafai koa lavaki a uta mo tai kae faigataa te olaga o tagata o te fenua.
2. Teilo – Te Aliki a Mua (Aliki Hopo)
3. Tepaa – Te Aliki a Tua (Aliki Hopo)
B. Ko fanau a Te Folaha i tena avaga i te lua, he Tonga ko Puleala:
1. Tuutaki – Te Tufa (o te maumea o te Nohoaga), Te tausi o te Kaumaile
2. Fiaola – Te Nifo (o te maumea o te Nohoaga), Te tausi o te Fale Olioli
3. Lavega – Te Leoleo ( o te Nohoaga), Te tausi o Nanumea i mea ttupu, ko ia hoki a fakanohonoho e ia sose faigaamea iluga i Nanumea aofia iai ko te fakahopoga o te Aliki.
Konaa ailoa a igoa Aliki e iai ni olotou fakamanuiaga mai te olotou tamana ko Te Folaha. E he mafai e tatou o fakanoho te Aliki e tahi ki te ‘nohoaga’ o te sua Aliki, me i fakanohonohoga konaa e he ni ‘palota’ e te fenua mo ona toeaina io me ni paki pelaa me he sei pua mai te pua, kae ni tuku kae “faka’mana’ ailoa e ttou Tupuu ko Te Folaha, ki lakeiga-‘mana o te Fale o Tagaloa tela ni mafua (tupu) mai ai a tona igoa aliki ko Tu’i Folaha, tenei e ttaku e tatou ko Te Folaha.
Tela la, a Tuumau (he kulupu e tahi mai te Maga Aliki o Lavega), ke noho ailoa a ia fakatahi mo kaaiga ake o Lavega, o fai ailoa a ILOGA o Lavega konaa koa oti ni fakahae atu iluga. Kae tuku ailoa a te NOHOAGA ALIKI ke fai ailoa kiai a te PULAGA a te Maga Aliki o KOLI.
Ka ko te NOHOAGA, ke fakafoki kiai a te kaaiga o ALIKI A MUA, me e ona ailoa a te NOHOAGA. Kae kafai koa he ola te fenua mo mativa tona tai.. ke tuku ailoa ki a KOLI ke fai tena PULEGA ko te Aliki Fai Aliaa ki te huiga o te Nohoaga ki te ALIKI A TUA.
HEILOGA ailoa koa foki tatou ki fakanohoga mua (ko fakanohoga tonu) o te POULOTO o Nanumea, e he mafai ailoa o TOKA te fenua mo ana taumafaiga. He tulaga kae he galuega faigataa, kae he galuega ailoa e TTAU O FAI!
ME kafai la e he fai e tatou, e tahi ailoa te avanoaga moo te llei o Nanumea, ko te fili ailoa o he Pelesitene, io me he Pule Fenua, kae i lalo o fakanohoga o po nei.. kae lepe atu a mea mua me ko ‘past tense’!
E tena te manatu mai konei, kae koa tuku atu me pehea a lua mfaufauga kiai..
Ke 0la tou Ahiga nei.